بیماری های غدد درون ریز

بیماری های غدد درون ریز

بیماری های غدد درون ریز: 

فوق تخصص غدد به طور شایع با بسیاری از بیماری های

رایج در جامعه نظیر بیمار مرض قند یا همان دیابت درگیر است

و از طرفی بیماری های متابولیسمی مختلف نظیر کبد چرب

و چاقی که روز بروز در حال افزایش هستند، 

از جمله مراجعین مکرر پزشک فوق تخصص غدد هستند.

بسیاری از علل اختلالات پریود خانم ها نیز ریشه در مشکلات

هورمونی دارد که از جمله شایع ترین این اختلالات هورمونی،

سندرم تخمدان های پلی کیستیک یا همان تنبلی تخمدان و

نیز مشکلات هورمونی تیروئید که از جمله شایع ترین آنها

کم کاری تیروئید می باشد را شامل می شود.

اختلالات وزن شامل لاغری و شایع تر از آن چاقی

جزو بیماری های متابولیسمی شایع مراجعه کننده

به کلینیک فوق تخصصی غدد می باشند.

بسیاری از موارد فشار خون بالا نیز ناشی از

اختلالات هورمونی می باشند.

اختلالات بلوغ مثل بلوغ زودرس و دیررس و نیز بحث کوتاهی

قد در بسیاری از موارد منشاء هورمونی دارند.

اصولاً غدد درون ریز مترشحه هورمون در بدن عبارتند از :

هیپوتالاموس

هیپوفیز

تیروئید

بخش سلول های بتا سل پانکراس

پاراتیروئید

فوق کلیه یا آدرنال

غدد جنسی شامل تخمدان در زنان و بیضه در مردان

بافت چربی

اختلالات مربوط به سنتز ویتامین دی

بحث یائسگی و نارسائی تخمدان نیز که

با پوکی استخوان همراهی دارد نیز از جمله

بیماری های غددی محسوب می‌شود.

حتی بسیاری از علل ریزش مو در خانمها و نیز

جوش و آکنه های فراوان در خانمها جنبه هورمونی دارد.

پزشک فوق تخصص غدد با آشنایی با علل ایجاد این اختلالات هورمونی

به درمان آنها مبادرت می ورزد.

اصولاً غدد مترشحه بدن دو نوع هستند:

1)غدد مترشحه برون ریز مثل غدد عرق یا

غدد بزاقی که ترشحات آنها غیر هورمونی بوده

و به بیرون بدن یا مجرایی در بدن ریخته می شوند.

2) غدد ترشحی درون ریز که در واقع با کار پزشک

فوق تخصص غدد مرتبط هستند و ترشحات آنها که

هورمون نامیده می شوند را به داخل خون می ریزند

و عملکرد بسیاری از ارگان های بدن وابسته به ترشح

این هورمون هاست.

علل بیماری های غدد درون ریز:

اختلالات هورمونی ناشی از اختلال در عملکرد

ترشح هورمون های بدن را در هر کدام از ارگان های

مربوطه را می توان به دو شکل پرکاری آن غده یا

کم کاری آن غده یا حتی وجود توده در آن نسبت داد :

مثال:

عملکرد افزایش یافته تیروئید: پر کاری تیروئید

غده ی تیروئید مقدار بیش از حد هورمون می سازد،

و باعث کاهش وزن، عرق کردن، افزایش ضربان قلب و

عصبی شدن فرد می شود.

اگر علت این اختلال خود ایمنی باشد بیماری گریوز

نامیده می شود.

کم کاری تیروئید:

غده ی تیروئید نمی تواند هورمون تیروئیدی به حد کافی بسازد،

و علائم آن شامل یبوست، خستگی، خشکی پوست،

،افسردگی و حساسیت به سرما می شود.

بیماری ژیگانتیسم که در اثر تومور مترشحه هورمون

رشد در هیپوفیز ایجاد می شود.

یا پان هیپوپیتویتاریسم که نوعی اختلال

هورمونی است که در آن کلیه محورهای غده

هیپوفیز دچار اختلال در ترشح هورمون های خود هستند.

یا بیماری تخمدان های پلی کیستیک یا در اصطلاح تنبلی

تخمدان که با مشکل موهای زائد و ریزش مو

و اختلالات پریود همراهی دارد.

یا در مورد غده پاراتیروئید، 

که در تنظیم کلسیم خون نقش دارد ترشح کم هورمون

پاراتیروئید باعث هیپوپاراتیروئیدی می گردد که

خود با علائم افت کلسیم و گزگز و مورمور دور

لب و یبوست و تست های شوستوک و تروسو

مثبت در معاینه همراهی دارد.

بر عکس ممکن است به دلیل یک تومور مترشحه

هورمون مثل یک آدنوم پاراتیروئید فرد دچار

هایپرپاراتیروئیدی شود که با افزایش سطح

کلسیم و افت فسفر و درد های استخوانی همراهی دارد.

اختلالات در سطوح ویتامین دی نیز ممکن است با

کاهش سطح  فسفر و حتی کلسیم همراهی یابد.

در مورد قسمت درون ریز غده پانکراس

(سلول های بتا پانکراس) در صورتی که به هر علتی

اختلال در ترشح هورمون انسولین ایجاد شود یا

به جهت چاقی فرد و مقاومت به انسولین،

سلول های بدن نتوانند از گلوکز استفاده کنند و

به مرور پانکراس از ترشح متناسب هورمون انسولین

ناتوان شود،  فرد مبتلا به اختلال در قند خون یا

دیابت خواهد شد.

چون هورمون انسولین در تنظیم قند خون

نقش دارد.

برعکس اگر به جهت وجود یک تومور مترشحه انسولین

فرد دچار افزایش نامتناسب سطوح انسولین باشد

خود بخود دچار افت قند خون خواهد شد که در

اصطلاح هایپوگلیسمی گفته می‌شود و تومور

مترشحه انسولین نیز انسولینوما نامیده می‌شود.

غدد آدرنال غدد بسیار کوچکی هستند که در

بالای کلیه ها قرار گرفته اند و از دو قسمت

قشر آدرنال و مرکز آدرنال تشکیل شده اند

که اختلالات گوناگونی در هر کدام از این موارد

ممکن است رخ دهد که از جمله این اختلالات هورمونی

در قشر می توان به کوشینگ، هایپر آلدوسترونیسم

و نارسائی آدرنال یا آدیسون اشاره کرد.

همچنین فئوکروموسیتوم نیز از جمله بیماری های

قسمت مرکزی آدرنال می باشد.

کوشینگ بیماری است که خود را با علائم افزایش

ترشح هورمون کورتیزول بروز می کند که این علائم

شامل چاقی بالاخص چاقی شکمی و صورت گرد و

فشار خون و افزایش قند خون و موهای زائد می باشد.

بیماری هایپرآلدوسترونیسم  نیز بیماری است که خود

را با افزایش فشار خون و کاهش پتاسیم خون بروز می دهد.

بیماری فئوکروموسیتوم نیز یک اختلال قسمت مرکزی آدرنال

است که با فشار خون بالا خود را بروز می دهد.

برعکس کاهش عملکرد هورمونی آدرنال به هر علتی

اعم از اختلالات اتوایمیون، سل، عفونت یا خونریزی داخلی

آدرنال می تواند خود را با نارسائی آدرنال بروز کند که

این عارضه با کاهش فشار خون و تهوع و استفراغ و

افزایش سطح پتاسیم و کاهش سطح سدیم خون

خود را بروز می دهد.

نئوپلازی چندگانه اندوکرین یا بیماری چند غده ای(MEN) یک

اختلال نادر است که باعث ایجاد تومورهایی در پاراتیروئید،

فوق کلیه، غدد تیروئید و هیپوفیز می شود و چندین نوع دارد.

و موجب تولید بیش از حد هورمون می شوند.

بلوغ زودرس : بلوغ زودرس که در آن محور هورمون های جنسی

زودتر از زمان مقرر فعال می شوند و با کوتاهی قد در آینده کودک

همراهی دارد.

بعضی از بیماری های غدد درون ریز مترشحه هورمون

نظیر دیابت و نیز اختلالات متابولیسم نظیر چاقی

در کلان شهرها نظیر تهران روز بروز در حال افزایش است.

شاید بی تحرکی و زندگی ماشینی و استرس

در شهر های بزرگ و بالاخص تهران از جمله علل

این قضیه باشد.

پزشک متخصص غدد علاوه بر درمان این بیماران

در بسیاری از موارد با مشکلات اپیدمیولوژیک جامعه

نیز در ارتباط است،  مشکلاتی نظیر چاقی و اضافه وزن

و دیابت.

فوق تخصص غدد باید بتواند در زمینه مسائل

مختلف علمی و کاربردی در جامعه تحقیق و

پژوهش کند و بسیاری از روش های نوین را کاربردی سازد.

بدیهی است که این موضوع وابسته به انجام تحقیقات

و پژوهش بوده و به همین دلیل نیز مراکز مختلف

پژوهشی غدد در سرتاسر کشور عزیزمان ایران

وجود دارد که در آن پزشکان فوق تخصص غدد

به امر تحقیق و ریسرچ می پردازند.

بعضی از اختلالات غدد درون ریز هورمونی نیاز به

مراقبت دائمی تا پایان عمر دارند نظیر

کم کاری تیروئید هاشیموتو و دیابت نوع یک و

نظایر آنها که در این موارد لازم است بیماران

مرتب با پزشک فوق تخصص غدد در ارتباط باشند.

بدیهی است که رابطه پزشک و بیمار در این زمینه

بسیار مهم است و بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت

مرتباً با پزشک متخصص غدد در ارتباط بوده و مجبور

به مراجعات مکرر می باشند.

بسیاری از مردم دچار چاقی به جهت عدم

تحرک کافی و یا مصرف غذاهای پر کالری هستند

که این موضوع بالاخص در شهر های بزرگ ایران

از جمله تهران بسیار شایع تر است و پدیده چاقی

یکی از مهمترین معضلات و مراجعات به مطب پزشکان

فوق تخصص غدد بالاخص در تهران می باشد.

متخصصین غدد تهران اکثراً در بسیاری از برنامه های

کاربردی جامعه نظیر پدیده چاقی در کودکان شرکت می کنند.

بسیاری از مردم ایران از آگاهی های کافی

در مورد نحوه صحیح تغذیه نبوده و شیوع مصرف غذاهای

پر کالری بالاخص فست فود ها، ساندویچ،

نوشابه های گازدار و کیک ها و بستنی ها و

خوراکی های سوپر مارکت ها نظیر چیپس و پفک

می توانند به راحتی منجر به افزایش وزن شوند که

در این زمینه لازم است صدا و سیما و رادیو و

رسانه های ملی ایران از متخصصین غدد بخواهند

که در برنامه های آموزشی رسانه های ملی شرکت

کرده و آگاهی مردم را افزایش دهند.

اگر شما اختلالات هورمونی دارید لازم است

به پزشک فوق تخصص غدد ( متخصص غدد )

مراجعه کنید و پزشک فوق تخصص غدد با تبحر

و آگاهی خاصی که در این زمینه دارد و

انجام آزمایشات خون و ادرار و گاه آزمون های تصویر برداری

برای تعیین محل تومور می تواند این اختلالات را

تشخیص دهد و درمان کند.

منبع:

نویسنده و گردآوری:

دکتر علیرضا عارف زاده

فوق تخصص غدد

متخصص غدد

فوق تخصص غدد در تهران

متخصص غدد در تهران

دکتر فوق تخصص غدد

دکتر غدد