چاقی و اضافه وزن
چاقی و اضافه وزن:
چاقی یک مشکل شایع و به سرعت در حال شیوع دنیای امروز است.
شیوع چاقی روز بروز در حال افزایش است .
زندگی ماشینی و عدم تحرک و فعالیت بدنی، استفاده از غذاهای آماده
پر کالری نظیر پیتزا و چیپس و پفک و سس، عدم فرصت کافی افراد برای انجام
ورزش و فعالیت بدنی همه دست به دست هم داده و شیوع چاقی مرتبا" در حال
افزایش است. درطی سال های اخیر شیوع چاقی ۳-۲ برابر شده است.
این موضوع بالخص در کودکان به سرعت در حال پیشرفت بوده که خود زمینه ساز
بسیاری از بیماریها و افزایش بروز کبد چرب و مشکلات قلبی در سنین بزرگ سالی است.
علل چاقی:
علل چاقی را می توان به سه دسته علل اکتسابی و علل هورمونی و علل ژنتیکی تقسیم کرد.
علل اکتسابی:
1) تعادل نامناسب بین دریافت کالری با سوزاندن کالری:
الف)دریافت کالری بالا:
مصرف غذاهای پرکالری نظیر چیپس، پفک، پیتزا، بستنی، تنقلات فراوان،
نوشابه های گازدار، دلستر، سس، غذاهای سرخ کرده، روغن فراوان و نظائر آن.
ب) سوزاندن اندک کالری بدن:
زندگی بی تحرک، عدم ورزش، عدم فعالیت بدنی، پشت میز نشینی طولانی مدت
2) مصرف داروها:
بسیاری از داروهای روانپزشکی و ضد تشنج و حتی بعضی از داروهای
ضد دیابت با عارضه چاقی همراهی دارند.
3) استرس و اضطراب:
رابطه استرس و چاقی:
۱)ایجاد پرخوری عصبی با افزایش استرس و افزایش اشتها در فرد :
در این حالت کورتیزول خون و اسید معده بیشتر ترشح می‌شود.
بالا رفتن کورتیزول و افزایش اسید معده باعث ایجاد گرسنگی می گردد و فرد غذای بیشتر
مصرف کرده و بالاخص تمایل به مصرف شیرینی مصرف داشته و چاق می‌شود.
۲) ایجاد پرخوری عصبی :
در این شرایط فرد بدون آنکه واقعا" گرسنه باشد، به غذا خوردن روی می‌آورد.
به نظر می‌رسد غذا خوردن راهی برای کاهش فشارهای عصبی باشد.
بدین‌ترتیب با دریافت کالری بیشتر چاق می‌شود.
افزایش سطح پلاسمایی کورتیزول باعث افزایش وزن می شود.
به دلایل ناشناخته ای هورمون کورتیزول تجمع چربی در نواحی اطراف دور شکم را افزایش می دهد.
۳)افزایش کورتیزول و اقزایش کاتکول آمین ها در شرایط اضطراب و استرس
به ویژه در موارد طولانی آن، بالانس هورمونی بدن تغییر می‌یابد و
بدن تمایل به افزایش انسولین و ذخیره چربی پیدا کرده و
به اصطلاح استعداد چاقی پیدا می‌کند.
شاید بشود علت چاقی در کسانی را که می‌گویند حتی اگر آب هم بخورند چاق می‌شوند
(منظور کم غذا خوردن است) به این مسئله نسبت داد.
در شرایط استرس و اضطراب طولانی مدت سطح کاتکول آمین ها و
متعاقب آن سطح انسولین خون بالا می‌رود و حد تعادل آن بالاتر از حالت طبیعی قرار می‌گیرد.
می‌دانیم که انسولین هورمون ذخیره کننده انرژی است.
بنابراین در این حالت قند حاصل از خوردن غذا بیش از آنکه سوزانده شود،
به صورت چربی در بافت چربی ذخیره می‌شود.
یعنی فرد مورد نظر با خوردن همان مقدار غذای قبلی چاق می‌شود.
از طرف دیگر بالا بودن سطح انسولین خون مانع از آزاد شدن چربی‌ها و
مصرف آنها برای تامین انرژی بدن می‌شود.
در نتیجه این عده علی‌رغم مصرف غذا و به ویژه مواد قندی از قند خون پایین و
احساس خستگی و کسالت شکایت دارند و در عین حال روز به روز چاق تر می‌شوند.
به علاوه انسولین و کورتیزول موجب احتباس آب و نمک در بدن می‌شود
و این اثر زودتر از اثر قبلی منجر به چاقی می گردد.
بدین‌ترتیب شرایط پراسترس سبب افزایش سطح انسولین خون در افراد مستعد می‌شود و
به دنبال آن، بدن آب و نمک بیشتری جذب کرده و دچار پف و ادم می‌شود
(این عده بیان می‌کنند که گاهی اوقات وقتی دچار فشارهای عصبی می‌شوند، بدنشان باد کرده و متورم می‌شود).
بالاخره آنکه بعضی داروها که برای کاهش استرس و اضطراب در افراد دچار استرس تجویز می‌شوند،
اثر چاق کننده دارند.
از آن جمله میتوان به ترکیبات تری سیکلیک ضد افسردگی و بنزودیازپین ها اشاره کرد.
با توجه به موارد گفته شده دیگر می‌دانیم چرا در بعضی افراد،
اضطراب و فشارهای عصبی اثر چاق کننده دارند.
بنابراین برای کاهش وزن بهتر در این افراد باید استرس و اضطراب را کاهش دهیم.
علل هورمونی:
بسیاری از مشکلات هورمونی با چاقی در ارتباط هستند
که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1) کم کاری تیروئید
2) کوشینگ
3) تخمدان های پلی کیستیک
4) سندرم آلبرایت
5) کمبود هورمون رشد
6) دیابت
علل ارثی و ژنتیکی:
بعضی از بیماریهای ژنتیکی مثل پرادر ویلی و سندرم کوهن و بکویت ویدمن و
سندرم باردت بیدل.
عوارض چاقی :
1) افزایش احتمال ابتلاء به دیابت
2) سنگ کیسه صفرا
3) سرطان
4) افزایش فشارخون
5)اختلالات چربی خون
6) آپنه خواب
7) آترواسکلروز
8) کاهش اعتماد به نفس بالاخص در خانم ها و افسردگی
9) مرگ ناگهانی قلبی
10) تعریق شدید و بیماریهای مزمن تنفسی
11) دررفتگی سرمفصل هیپ
12) سکته قلبی و مغزی
13) آرتروز شدید مفصلی و ستون فقرات
14) کبد چرب
درمان چاقی:
لازم است بیماران به پزشک فوق تخصص غدد مراجعه نموده تا ایشان پس از
انجام آزمایشات و بررسی های لازم در موارد وجود مشکلات هورمونی یا ژنتیکی
علل اولیه زمینه ای را تحت درمان قرار داده و در موارد اکتسابی و نیاز با ارجاع به
متخصص تغذیه و اصلاح شیوه زندگی درمان چاقی انجام پذیرد.
نویسنده و گرد آوری:
دکتر علیرضا عارف زاده.
فوق تخصص غدد.
