پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید یا هایپرتیروئیدیسم:
نوعی بیماری غده تیروئید است که در آن تیروئید بیش از مقدار طبیعی هورمون ترشح می کند.
هورمونهای غده تیروئید شامل تیروکسین یا T۴و T۳هستند. در اینحالت علائمی از بیماری از جمله تپش تند قلب، کاهش وزن، تعریق، عدم تحمل به گرما،لرزش و ناآرامی نمایان می شوند.
پرکاری تیروئید بر اثر فعالیت بیش از حد طبیعی غده تیروئید که هورمون های مترشحه از آن در تنظیم تمام کارهای بدن نقش دارند، بروز می کند. درنتیجه این فعالیت بیش از حد، تولید هورمون های تیروئید افزایش می یابد.
شایعترین نوع پرکاری تیروئید، بیماری گریوز نامیده می شود. پرکاری تیروئید در افراد بزرگسال ۲۰ تا ۵۰ ساله و بیشتر در زنان شایع است. در این بیماری، تیروئید بسیار فعال است و تیروکسین خیلی زیاد تولید می کند که درصورت شدتیافتن به آن "تیروتوکسیکوز" می گویند.
این عارضه در زنان بیشتر از مردان بروز می کند. نشانه های آن شامل اضطراب، تپش قلب، کاهش وزن، افزایش اشتها، عدم تحمل گرما، اسهال، و اختلالاتقاعدگی است.
همانطور که گفته شد؛ شایعترین شکل پرکاری تیروئید بیماری گریوزاست. این مشکل یک بیماری خودایمنی است که در آن بدن پادتن هایی تولید می کند. اینپادتن ها تیروئید را وادار به تولید تیروکسین بیشتری در اشخاص مبتلا به بیماری گریوز چشمها بطور غیرعادی بیرون میزنند و پوست ساق پا ورم می کند. عوامل بروز پرکاری های تیروئید می تواند بر اثر یکتومور خوش خیم در تیروئید یا یک گواتر چند نودولی بروز کند
علل بیماری:
سابقه خانوادگی ابتلا به پرکاری تیروئید، استرس ، جنسیت زن وسایر اختلالات ایمنی از عوامل تشدید کننده این بیماری هستند .
در موارد نادر، تیروئید می تواند بر اثر یک عفونت ویروسی که به آن تیروئیدیت می گویند، پرکار شود. این بیماری که التهاب تیروئید است، می تواندباعث آزاد شدن تیروکسین ذخیره شده، شود.
علائم:
علایم عمومی پرکاری تیروئید شامل کاهش وزن سریع علی رغم افزایش اشتها و حتی مصرف زیاد غذا است، البته در افراد مسن ممکن است افزایش وزن دیده شود.
تعریق بیش از حد، ضعف عضلانی، لرزش بخصوص در دستها و تنشهای غیرارادی، افزایش حساسیت و تحریک پذیری نسبت به گرما و احساس گرما یا داغی از دیگرعلائم این بیماری هستند.
هم چنین ؛ علائم عصبی این بیماری شامل بی حوصلگی و تحریک پذیری شدید، کاهش تمرکز، ایجاد حالات و تنش های عصبی، اضطراب و نگرانی و بیقراری قابل توجه و اختلال خواب هستند.
بعلاوه علائم قلبی پرکاری تیروئید عبارت از تند، نامنظم وکوبنده بودن ضربان قلب و افزایش ضربان قلب و تپش قلب به دنبال انجام کارهای معمول وافزایش فشار خون هستند..
دیگر علائم این بیماری شامل علائم چشمی مثل مشکلات بینایی و دوتا دیدن و بیرون زدگی غیرطبیعی کره چشم، علائم موضعی تیروئید مانند گواتر یا بزرگشدن غده تیروئید، علائم گوارشی آن مثل تغییر حرکات طبیعی روده بزرگ، اسهال و گاهی یبوست، علائم پوستی همچون خارش پوست و ریزش مو هستند.
درمان:
به طور معمول از یدرادیواکتیو، داروهای ضد تیروئید و در برخی موارد از روش های جراحی برای برداشتن بخشی از غده تیروئید استفاده می شود ضمن این که باید توجه داشت در هر یک از این روش های درمانی، تغییر شیوه زندگی، تغییر و اصلاح رژیم غذایی و تطابق فعالیت می تواند در بهبودی بیماران نقش بسیار موثری داشته باشد.
بیمار تحت درمان با ید را باید از نظر تظاهرات مسمومیت با ید (یدیسم) زیر نظر گرفت ودر صورت بروز علایم مصرف ید را بلافاصله متوقف کرد.
علایم یدیسم عبارتند از:تورم مخاط دهان.ترشح بیش از حد بزاق.حالت سرماخوردگی و بثورات جلدی.
تغذیه در پرکاری تیروئید:
1-از آنجا که میزان انرژی مورد نیاز در این شرایط ۶۰-۵۰ درصد درصد افزایش می یابد،بیماران باید از رژیم پرکالری (حدود ۴۰ کیلوکالری به ازای هر کیلوگرم وزن بدن)استفاده نمایند. بهتر است بیماران تعداد وعده های غذایی را افزایش دهند و در مقابل،از حجم هر وعده مقداری کم کنند.
2-دریافت پروتئین نیز باید بین 75/1 – ۱ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن افزایش یابد. گنجاندن تخم مرغ، گوشت قرمز، گوشت ماکیان و ترکیب غلات و حبوبات در رژیم غذایی برای تأمین نیاز پرو تئینی توصیه می شود. در صورت تخلیه ی ذخایر پروتئینی بدن، استفاده از مکمل های پروتئینی به ویژه قبل و بعد از عمل جراحی زیر نظر متخصص تغذیه، می تواند مفید باشد.
3-با توجه به افزایش نیاز به ویتامین ها، استفاده از مکمل ویتامین C، ویتامین B کمپلکس خصوصاً ویتامین های B1 ، B2 ،و B12 همراه رژیم غذایی بسیار مفید می باشد. به طور کلی استفاده از مولتی ویتامین و مولتی مینرال توصیه می شود. منابع غذایی ویتامین های فوق که باید در رژیم غذایی اینبیماران گنجانده شوند عبارت اند از: انبه، مرکبات ، کیوی ، شیر وفرآورده های آن، سبزیجات سبز رنگ، جوانه ی حبوبات و ماهی.
4-از مصرف زیاد ید پرهیز شود. لازم به ذکر است از آن جا که بعضی از مکمل های ویتامینی و مواد معدنی، دارای مقادیری ید نیز هستند، مبتلایان به پرکاری تیروئید، باید ازمصرف این قبیل مکمل ها و هرگونه مکمل ید پرهیز کنند.
5- مصرف کلیه ی غذاها و نوشیدنی های تحریک کننده مانند شکلات، نوشیدنی های کافئین دار( مانند چای ، قهوه ،کولا) و همچنین کشیدن سیگار باید در این بیماران محدود شود.
نویسنده:دکتر علیرضا عارف زاده
فوق تخصص غدد،رشد،دیابت،تیروئید.
