کنترل دیابت
اساس کنترل دیابت:
کنترل دیابت بر رعایت 8 اصل اساسی استوار است:
1–آموزش صحیح بیماران
2-تغذیه صحیح و مشاوره تغذیه
3-ورزش و فعالیت بدنی
4- کنترل و چک مرتب قند خون در منزل توسط بیماران دیابتی
5-کاهش استرس و روان درمانی بالاخص در سنین پایین
6-مراجعه مرتب به پزشک فوق تخصص غدد و مانیتورینگ مرتب بیمار
7- داشتن خواب و استراحت شبانه
8-دارو درمانی
الف. آموزش بیماران:
حدود 8-7%از مردم ایران به دیابت مبتلا هستند یعنی حدود4 تا 5 میلیون در ایران
به دیابت مبتلا می باشند و حدود نیمی ازانها از ابتلای خود خبر ندارند.
پس اولین آموزش چک آپ قند خون در افراد با ریسک بالا است.
توصیه می شود افرادی که هیچ سابقه دیابت در خانواده ندارند
از سن 35 سالگی به بالا (طبق گایدلاین ADA 2023)حتما" اسکرینینگ دیابت انجام شود.
در افراد با سابقه خانوادگی مثبت و افراد دارای ریسک بالا
از ابتدای مراجعه به پزشک این کار انجام شود.
ب.تغذیه صحیح :
1) مراجعه به متخصص تغذیه و رعایت رژیم غذایی:
توجه شود که کالری بالای غذا در افزایش قند خون بسیار نقش دارد
و صرفا" شیرینی غذا نیست و چون جهت تعیین کالری غذا نیاز به مشاوره تغذیه
است حتما" لازم است مشاوره تغذیه انجام شود.
در اینجا ما صرفا" به چند اصل مهم تغذیه ای می پردازیم:
1)افزایش مصرف فیبر
فیبر بخشی اساسی و ضروری از یک رژیم غذایی دیابتی است.
فیبر نامحلول فرآیند های گوارشی را آرام کرده واز جذب سریع قند به داخل خون
خود داری میکند.
فیبربالای غذا می تواند سطوح چربی خون را کاهش داده و
تنظیم گلوکز خون را بهبود ببخشد.
مقدار مصرف فیبر بین 25 تا 40 گرم در روز توصیه شده است.
فیبر باعث احساس سیری در فرد می شود و از پرخوری بیماران جلوگیری می کند.
2) مصرف سالاد وسبزیجات:
سبزیهای تازه مثل کاهو, اسفناج، جعفری، سبزی خوردن و گوجه فرنگی، خیار،
کدوی خورشتی و بامیه خورشتی و البته آب پز ( بخار پز) نه سرخ شده، کرفس،
انواع کلم، کاهو، پیاز، سیربه مقدار بسيارکم قند و نشاسته دارند.
سبزيجات حاوی فيبر فراوان هستند که همان طور که اشاره شد می توانند باعث دیر جذب شدن
قند و نشاسته غذاها شوند و لذا باعث می شوند که افزايش قند خون بلافاصله بعد از مصرف غذا رخ ندهد.
3) قطع سیگار و الکل:
این کار برای بیماران مبتلا به دیابت، به ویژه دیابت نوع 2، بسیار مضر است.
سیگار کشیدن موجب تنگی رگ های خونی می شود که گردش خون به اندام ها را محدود می سازد.
همچنین بر طبق مطالعات جدید سیگار کشیدن مقاومت به انسولین را افزایش می دهد و
خود افزایش قند خون را به دنبال خواهد داشت.
مصرف الکل هم افزایش قند و چربی را به دنبال دارد.
4) عدم مصرف غذاهای پخت شده در رستوران ها و
فست فود و ساندویچ و پیتزا:
پختن غذا در خانه بهترین انتخاب برای بیماران مبتلا به دیابت است.
این بیماران باید از خوردن فست فودها و غذا در رستوران را اجتناب کنند.
چرا که این غذاها کالری بالا داشته و قند خون را بالا می برند.
5) عدم مصرف نوشابه و دلستر و قهوه و چای با قند های ساده:
فنجان های قهوه و چای جذاب در کافی شاپ ها اغلب حاوی شکر فراوان هستند
که می توانند منجر به افزایش قند خون شوند.
همین طور نوشابه ها و دلستر و آب میوه های صناعی
اغلب اغلب حاوی قند فراوان هستند که می توانند منجر
به افزایش قند خون شوند.
6) عدم مصرف روغن فراوان و سرخ کردنی ها:
مصرف روزانه روغنها و چربيها در غذا به اندازه بسیار کم باشد
و از غذاهاي سرخ کرده استفاده نشود.
روغن کالری بالا دارد و در افزایش قند خون نقش دارد.
مصرف روغنهاي گياهي بهتر از روغنهاي
حيواني است.
مصرف روغنهاي حيواني و جامد باعث افزايش چربي خون و ايجاد بيماريهاي قلبي در بزرگسالي ميشود.
7) کاهش مصرف نشاسته و قند های ساده:
مواد نشاسته دار مثل نان برنج سیب زمینی و ماکارونی
به شدت قند خون را بالا می برند همین طور قند های ساده
مثل شکر و قند همراه چای.
اگر نمی توانید چای را بدون قند بخورید می توانید یک عدد توت خشک،به جای
قند، با یک فنجان چای مصرف کنید.
8) عدم مصرف نمک در غذا:
توجه کنید که نان های ایرانی به اندازه کافی نمک دارند و
و نمک مورد نیاز بدن شما را فراهم می کنند.
لذا توصیه می شود از اضافه کردن نمک به غذا خودداری کنید.
9)مصرف آب فراوان روزانه بالاخص در کودکان
10) عدم استفاده از سس مایونز در کنار سالاد:
به جای مصرف سس از ماست کم چرب و لیمو ترش طبیعی استفاده کنید.
11) مصرف شیر و لبنیات کم چرب و استفاده از نور آفتاب:
در تحقیقات جدید مشخص شده کمبود ویتامین دی با مقاومت به انسولین همراهی دارد
لذا شیر و لبنیات کم چرب به صورت روزانه مصرف شود و از نور آفتاب هم استفاده شود.
چند نکته مهم:
الف. دوغ های آماده اکثر مواقع داراي مقداري قند هستند
و در دیابت مصرف آن ها توصيه نمي شود.
ب. لبنیات پر چرب مصرف نشود.
امروزه اکثر لبنیات دارای چربی بالا حاوی روغن پالم هستند
که دارای عوارض قلبی عروقی است.
ضمنا" لبنیات پر چرب دارای کالری بالا هستند
که باعث افزایش قند خون می شود.
12) گوشت و مواد پروتئینی:
از گوشتهاي کم چرب بالاخص گوشت سفید(مرغ بدون پوست و ماهی سالمون نروژی)
استفاده شود.
اين مواد حاوی پروتئین و آهن هستند و لازم است روزانه مصرف شوند و هيچ گونه کربوهيدراتي ندارند.
از مصرف گوشت های قرمز با چربی فراوان بپرهیزید.
3-ورزش و فعالیت بدنی:
بعد از خوردن هر وعده غذا نخوابید و نیم تا یک ساعت راه بروید.
در واقع با راه رفتن کالری غذا می سوزد و به کنترل قند کمک می شود.
ورزش و پیاده روی مرتب روزانه در برنامه شما باشد.
4- کنترل و چک مرتب قند خون در منزل توسط بیماران دیابتی:
بیماران دیابتی بهتر است قندهای خود را در منزل چارت کنند
مطابق الگوی زیر:
|
تاریخ |
ناشتا
|
دوساعت بعدازصبحانه |
قبل نهار |
دوساعت بعدازنهار |
قبل شام |
دوساعت بعد شام |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
بیمارانی که مبتلا به دیابت هستند جهت پیشگیری از
عوارض دیابت باید قندهای خود را در رنج زیر حفظ کنند:
1-قند ناشتا بین 80mg/dl تا 130mg/dl
2-قند غیر ناشتا یا دو ساعت پس از غذا زیر 180mg/dl
5-کاهش استرس و روان درمانی بالاخص در سنین پایین:
آیا می دانید استرس و مشکلات عصبی قند خون شما را بالا می برد؟
منابع استرس می تواند فیزیکی ، مانند آسیب یا بیماری یا می توانند روانی،
مانند مشکلات در ازدواج ، شغل ، بهداشت ، و یا امور مالی باشند.
هنگامی که استرس رخ می دهد ، بدن آماده برای اقدام است.
در افرادی که مبتلا به دیابت ، پاسخ به استرس به خوبی کار نمی کند و
ترشح هورمون هایی شبیه کاتکول آمین ها قند را به شدت بالا می برد.
منابع استرس بسیاری از تهدیدات طولانی مدت هستند.
هورمونهای استرس برای مقابله با خطر کوتاه مدت طراحی شده اند.
ولی ، استرس طولانی مدت می تواند منجر به سطح قند خون بالا در دراز مدت شود.
بسیاری از منابع در دراز مدت استرس روانی هستند.
ذهن شما گاهی اوقات به یک رویداد بی ضرر واکنش نشان می دهد مانند
استرس های فیزیکی و حتی استرس های روانی ساده مثل گیر کردن در ترافیک.
افراد تحت استرس ممکن است مراقبت خوب از خود نداشته باشند.
دانشمندان اثرات استرس بر سطح گلوکز در حیوانات و انسان ها پرداخته اند.
موش های دیابتی تحت استرس جسمی یا روانی قند خون بالا دارند .
راه هایی برای مبارزه با استرس نیز وجود دارد:
شروع یک برنامه ورزشی و یا پیوستن به یک تیم ورزشی .
پیوستن به یک باشگاه یا حتی کارهای ساده در منزل مثل رقص .
شروع یک سرگرمی جدید و یا یادگیری یک مهارت جدید است .
داوطلب شدن برای کار در امور خیریه و یا بیمارستان.
آموزش برای استراحت
راه های زیادی برای کمک به خودتان برای استراحت وجود دارد :
تمرینات تنفسی
بنشینید یا دراز بکشید و یک نفس عمیق بکشید.
نگه داشتن تنفس و استراحت به مدت 5 تا 20 دقیقه در یک زمان.
انجام تمرینات تنفس حداقل یک بار در روز .
آرامش درمانی
در این روش، که شما می توانید در یک کلینیک آموزش ببینید.
ورزش
جایگزینی افکار بد باافکار خوب
گاهی اوقات استرس می تواند آنقدر شدید باشد که
شما احساس ضعف کنید.
مشاوره و یا روان درمانی ممکن است کمک کند.
صحبت کردن با یک درمانگر ممکن است به شما کمک کند.
شما ممکن است راههای جدید مقابله با استرس و یا راه های جدید
به تغییر رفتار خود را یاد بگیرید.
اینجانب با بسیاری از بیماران دیابتی روبرو شده ام که سابقه فامیلی مثبت دیابت
نداشته اند ولی متعاقب یک استرس و مشکل روحی و عصبی در زندگی دچار دیابت شده اند.
6-مراجعه مرتب به پزشک فوق تخصص غدد و مانیتورینگ مرتب بیمار:
پزشک فوق تخصص غدد با معاینات و آزمایشات لازم و در صورت نیاز ارجاع
به چشم پزشک و سایر اقدامات دیگر به کنترل قند خون شما اقدام میکند
و جلوی عوارض دیابت را میگیرد.
7- داشتن خواب و استراحت شبانه:
بی خوابی شبانه باعث نوسانات قند خون و بالا رفتن قند ناشتا می شود.
8-دارو درمانی:
تجویز دارو یا انسولین با نظر پزشک فوق تخصص غدد.
نویسنده و گرد آوری: دکتر علیرضا عارف زاده.
فوق تخصص غدد.
